برنامه‌های آموزشی مرتبط با «اخلاق در انتشار آثار پژوهشی»
خانه / کمیته‌ها و شوراها / کمیته اخلاق در پژوهش‌های زیست پزشکی
رعایت اصول اخلاقی در انتشار نتایج پژوهش، از الزامات بنیادین فعالیت علمی معتبر، شفاف و مسئولانه به‌شمار می‌رود. بی‌توجهی به این اصول می‌تواند نه‌تنها به آسیب دیدن اعتبار فردی و نهادی پژوهشگران بینجامد، بلکه اعتماد عمومی به علم را نیز خدشه‌دار کند. ازاین‌رو، آگاهی از مصادیق تخلف پژوهشی، شناخت حقوق و مسئولیت‌های نویسندگان، و تسلط بر شیوه‌های صحیح ارجاع‌دهی و داوری علمی، برای هر پژوهشگر و فعال حوزه نشر ضروری است.
مجموعه پادکست‌های «هلسینکست» با همین هدف طراحی و تولید شده‌اند؛ تا از طریق اپیزودهایی کوتاه، کاربردی و مبتنی بر منابع معتبر بین‌المللی، پژوهشگران را با ابعاد مختلف اخلاق در پژوهش آشنا کنند. این مجموعه به موضوعاتی همچون سرقت ادبی، نویسندگی ناروا، تعارض منافع، انتشار تکراری، سوگیری در پژوهش، وظایف داوران و سردبیران، و نقش نهادها در رسیدگی به تخلفات پژوهشی می‌پردازد.
این آموزش‌ها با حمایت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران تهیه شده‌اند و در همین صفحه به صورت اپیزودهای شنیداری در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته‌اند. امید است این مجموعه، گامی مؤثر در ارتقاء سلامت علمی و نهادینه‌سازی اخلاق پژوهش در جامعه علمی کشور باشد.
برای آشنایی با اهمیت رعایت اخلاق در انتشار آثار پژوهشی، انواع سوءرفتارهای رایج، شیوه‌های شناسایی و نحوه‌ی مواجهه با آنها، شنیدن اپیزود اول این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
برای کسب آگاهی دقیق درباره معیارهای نویسندگی، ترتیب اسامی نویسندگان، نقش نویسنده مسئول و مسئولیت مجلات در این حوزه، شنیدن اپیزود دوم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
برای آشنایی با انواع تخلفات در حوزه نویسندگی، تعاریف نویسنده نامرئی و مهمان، راهکارهای پیشگیری از اختلافات و نحوه مواجهه پژوهشگران و مجلات با این تخلفات، شنیدن اپیزود سوم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
برای آشنایی با انواع انتشار تکراری، زائد و هم‌پوشان، چالشهای انتشار مقالات به چند زبان و ارائه‌های کنفرانسی، و همچنین مفهوم سالامی اسلایسینگ و راهکارهای مقابله با تخلفات مرتبط، شنیدن اپیزود پنجم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
برای آشنایی با کاربردهای هوش مصنوعی در نگارش مقالات، مسائل مربوط به حق نویسندگی و مشارکت ابزارهای هوش مصنوعی، ملاحظات حریم خصوصی و کپی‌رایت، استفاده داوران و سردبیران از این فناوری‌ها، و نحوه مواجهه با تخلفات مرتبط، شنیدن اپیزود ششم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
برای آشنایی با مفهوم وابستگی سازمانی پژوهشگران، اهمیت آن، تخلفات متداول در این زمینه، و نحوه برخورد مجلات با وابستگی‌های نادرست، شنیدن اپیزود هفتم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
برای آشنایی با مفهوم سوگیری گزینشی و خطرات آن، پدیده پی هکینگ و پیامدهای آن، اهمیت ثبت پروپوزال پیش از آغاز پژوهش، و نقش تکرار مطالعات و انتشار نتایج منفی در ارتقای کیفیت علمی، شنیدن اپیزود هشتم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
برای آشنایی با مفهوم ارجاع‌دهی و اهمیت آن در مقالات، انواع تخلفات مرتبط با دست‌کاری ارجاعات، انگیزه‌های پشت این تخلفات، و روش‌های مقابله با سوءاستفاده‌ها، شنیدن اپیزود نهم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
برای آشنایی با تعریف و اهمیت تعارض منافع، تأثیر آن بر پژوهش، و وظایف پژوهشگران، داوران و مجلات در مدیریت و رسیدگی به تعارض منافع اعلام‌نشده، شنیدن اپیزود دهم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
آن چه در #اپیزود یازدهم هلسینکست می‌شنوید:
رعایت اصول اخلاقی در پژوهش‌های انسانی چه اهمیتی دارد؟
چه پژوهش‌هایی نیاز به تأییدیه کمیته اخلاق دارند و چگونه باید آن را دریافت کرد؟
چگونه می‌توان اطلاعات بیماران را در گزارش‌های موردی در مجلات منتشر کرد؟
نقش سردبیران مجلات علمی در نظارت بر رعایت اصول اخلاقی در پژوهش‌ها چیست؟
نگارش: دکتر فریبا اصغری، مرضیه سمیعی
ویرایش: دکتر فرزانه شیرانی
گوینده: دکتر پیام کبیری
تدوین: میثم فلاحپور
برای آشنایی با اهمیت رعایت اصول اخلاقی در پژوهش‌های انسانی، انواع پژوهش‌هایی که نیاز به تأییدیه کمیته اخلاق دارند و روش دریافت آن، چگونگی انتشار اطلاعات بیماران در گزارش‌های موردی، و نقش سردبیران مجلات علمی در نظارت بر رعایت این اصول، شنیدن اپیزود یازدهم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
آن چه در #اپیزود دوازدهم هلسینکست می‌شنوید:
• نقش و وظایف سردبیر
• نحوه مدیریت شکایات
• ضوابط ویژه‌نامه‌ها
• سیاستهای تبلیغات
✍️ نگارش: دکتر پیام کبیری
ویرایش: دکتر فریبا اصغری
گوینده: دکتر پیام کبیری
تدوین: میثم فلاحپور
برای آشنایی با نقش و وظایف سردبیران مجلات علمی، نحوه مدیریت شکایات، ضوابط ویژه‌نامه‌ها و سیاستهای مرتبط با تبلیغات، شنیدن اپیزود دوازدهم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
آن چه در #اپیزود سیزدهم هلسینکست می‌شنوید:
اهمیت داوری همتا، به عنوان یکی از فرآیندهای کلیدی در انتشار علمی
انواع مدل‌های داوری همتا و چالشهای آنها
اصول اخلاقی داوری همتا را بیان کردیم،
✍️ نگارش: دکتر فریبا اصغری، مرضیه سمیعی
ویرایش: دکتر فرزانه شیرانی
گوینده: دکتر پیام کبیری
تدوین: میثم فلاحپور
برای آشنایی با اهمیت داوری همتا به‌عنوان یکی از فرآیندهای کلیدی در انتشار علمی، انواع مدل‌های داوری و چالشهای مربوط به آن، و اصول اخلاقی حاکم بر داوری همتا، شنیدن اپیزود سیزدهم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
آن چه در #اپیزود چهاردهم هلسینکست می‌شنوید:
نقش حیاتی داوری همتای پس از انتشار در حفظ اخلاق علمی
اهمیت بررسی بی‌طرفانه و ساختارمند نقدهای پس از انتشار
لزوم رعایت محرمانگی و تعهد به اصول اخلاقی در رسیدگی به نقدها
✍️ نگارش: سایه جلالی
ویرایش: دکتر فریبا اصغری، دکتر فرزانه شیرانی
گوینده: دکتر پیام کبیری
تدوین: میثم فلاحپور
برای آشنایی با نقش حیاتی داوری همتای پس از انتشار در حفظ اخلاق علمی، اهمیت بررسی بی‌طرفانه و ساختارمند نقدهای پس از انتشار، و لزوم رعایت محرمانگی و تعهد به اصول اخلاقی در رسیدگی به نقدها، شنیدن اپیزود چهاردهم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
آن چه در #اپیزود پانزدهم هلسینکست می‌شنوید:
نقش و مسئولیت نهادها در رسیدگی به تخلفات پژوهشی
فرآیند رسیدگی به تخلفات و اصول حاکم بر آن
همکاری شفاف و پاسخگو بین مجلات و مؤسسات پژوهشی
حمایت از حقوق افشاگران و افراد درگیر در روند رسیدگی
✍️ نگارش: دکتر فریبا اصغری
ویرایش: دکتر فرزانه شیرانی
گوینده: دکتر پیام کبیری
تدوین: میثم فلاحپور
برای آشنایی با نقش و مسئولیت نهادهای پژوهشی در رسیدگی به تخلفات علمی، اصول حاکم بر فرآیند رسیدگی، ضرورت همکاری شفاف میان مجلات و مؤسسات، و اهمیت حمایت از افشاگران و افراد درگیر در این فرآیند، شنیدن اپیزود پانزدهم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
آن چه در اپیزود شانزدهم هلسینکست می شنوید:
برخورد با گزارش تخلف کمیته اخلاق در پژوهش
تفاوت ضوابط کشورها در ضرورت اخذ تاییدیه کمیته اخلاق در پژوهش
رسیدگی به ادعای جعل داده
رسیدگی به ادعای تضییع حق نویسندگی
برخورد با گزارشات ناشناس از بروز تخلف در یک مقاله
نگارش: دکتر فریبا اصغری ویرایش: دکتر فرزانه شیرانی
گوینده: دکتر اصغری- دکتر شیرانی
تدوین: میثم فلاحپور
برای آشنایی با نحوه‌ی رسیدگی به گزارش‌های تخلف در حوزه اخلاق در پژوهش، تفاوت‌های بین‌المللی در الزامات اخذ تأییدیه کمیته اخلاق، و بررسی ادعاهایی مانند جعل داده، تضییع حق نویسندگی و گزارش‌های ناشناس، شنیدن اپیزود شانزدهم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
آنچه در این اپیزود هفدهم هلسینکست می شنوید:
✔️ تعریف و اهمیت بازپس گیری مقالات
✔️علل بازپس‌گیری مقالات
✔️فرآیند بازپس‌گیری مقالات
✔️پیامدهای بازپس‌گیری یا Retraction مقالات برای نویسندگان
✔️ بررسی روند بازپس گیری در ایران و جهان
✍️ نگارش: دکتر پیام کبیری
ویرایش: دکتر فریبا اصغری
گوینده: دکتر پیام کبیری
تدوین: میثم فلاحپور
برای آشنایی با مفهوم و اهمیت بازپس‌گیری مقالات علمی، دلایل و فرآیندهای مرتبط با آن، پیامدهای حقوقی و حرفه‌ای این اقدام برای نویسندگان، و مروری بر وضعیت بازپس‌گیری مقالات در ایران و جهان، شنیدن اپیزود هفدهم این مجموعه آموزشی توصیه می‌شود.
